خسته و کوفته از سر کار آمده بود و می خواست بعد از یک روز پرکار حسابی استراحت کند اما سرش را که روی بالش گذاشت صدای گوپ گوپ ضبط همسایه روبه رویی روی اعصابش چنان فشاری وارد کرد که ناچار شد یک بالش دیگر روی گوش هایش بگذارد تا شاید صدا کمتر به گوشش برسد. اما فایده ای نداشت. صدا آنقدر نافذ بود که بالش هم فایده ای نداشت. به هر بدبختی که بود خودش را قانع کرد تا به همین وضع عادت کند و سعی کند بخوابد. تازه چشمش گرم شده بود که یک سر و صدای مهیب او را از جا پراند. خوب که گوش کرد فهمید صدای خداحافظی کردن همسایه طبقه پایین با مهمان هایشان است اما این خداحافظی کردن آنقدر طولا نی و پر سروصدا بود که به یک پدیده آزاردهنده تبدیل شده بود. آن طرف تر پسرکی که گویا بچه مهمان ها بود داخل ماشین پدرش نشسته بود و دستش را روی بوق گذاشته و تا جایی که توان داشت روی بوق فشار میآورد. خانواده اش آنقدر غرق صحبت های قبل از خداحافظی بودند که یادشان رفته بود تقریبا نیمه شب است و ممکن است همسایه ها در خواب باشند. خلاصه مهمان های همسایه با تمام سر و صداها و هیاهوهایشان رفتند و فضا کمی آرام تر شد اما هنوز صدای ضبط همسایه روبه رویی قطع نشده بود، اما هرچه بود بهتر از سر و صدای مهمان های طبقه پایینی بود. تصمیم گرفت که دیگر هر طور شده بخوابد و به سر و صداهای اطراف توجه نکند چرا که فردا صبح ساعت ۶ باید سر کار می رفت.

در همین فکرها بود که حس کرد سقف در حال سوراخ شدن است. صدای جرجر شدیدی به گوش می رسید. یادش افتاد کودک همسایه طبقه بالا تازه راه افتاده و پدرش دیروز برایش یک روروئک خریده بود و حالا کوچولوی نوپا داشت با اشتیاق روروئک سواری می کرد غافل از اینکه کف آپارتمان سرامیک است و چرخ های روروئک روی کف سائیده می شود و صدای دلخراشش همسایه طبقه پایین را کلافه می کند.

شاید در مخیله پدر و مادر آن کوچولو هم نمی گنجید که همسایه طبقه پایینی از صدای روروئک کودک نوپای آنها در رنج و عذاب است. اما خب نمی شد ذوق و شوق پدر و مادری را که از قدم برداشتن کودکشان شاد هستند کور کرد و به آنها تذکر داد. باید با همه آنها کنار آمد.

تیک تیک ساعت نشان می داد که ساعت از نیمه شب هم گذشته و او هنوز به خواب نرفته بود. سر و صداها یکی یکی اضافه می شد و او با اضافه شدن هر صدایی کلافه تر! ناگهان صدای دلخراشی به گوش رسید که او را از جا پراند! این بار واقعا نمی دانست صدای چیست؟ سنگینی پلک هایش و سنگینی سرش قدرت تشخیص را از او گرفته بود اما دقیق تر که شد یادش آمد در کوچه بغلی آپارتمان جدیدی در حال ساخت است و از آنجایی که روزها نمی توانند مصالح و تیرآهن را در خیابان حمل کنند ناچارند نیمه شب مصالح را به محل ساختمان سازی بیاورند و پیاده کنند. صدای آجرهایی که به یکباره از کامیون روی زمین ریخته می شد همان صدای گوش خراشی بود که او را از جا پرانده بود.

خلاصه با هر بدبختی که بود خوابید. اما سر و صداها چندین بار او را از خواب پراند. صبح با خستگی و اعصاب ناراحت از خواب بیدار شد و برای رفتن به سر کار از خانه بیرون آمد. ساعت ۶ صبح بود و اکثر همسایه ها در خواب بودند.

به محض اینکه پایش را داخل کوچه گذاشت احساس کرد سرش خیس شده. اول فکر کرد اشتباه می کند اما تصورش درست بود. یکی از همسایه ها کله سحر از خواب بیدار شده بود و داشت بالکن خانه اش را می شست شاید به این تصور که آن موقع صبح کسی در کوچه نیست و آب روی سر کسی نمی ریزد اما غافل از اینکه …

خلاصه دردسرهای زندگی آپارتمان نشینی بعضی وقت ها آنقدر زیاد می شود که ساکنان آپارتمان را حسابی کلا فه می کند.

انسان و مسکن

انسان موجودی اجتماعی است که کمال او در ارتباط با جامعه وبرقراری روابط مناسب با افراد جامعه رقم می خورد. متاسفانه در دنیای امروزی به دلیل پیشرفت علم و ماشینی شدن بسیاری از خدمات افراد اشتغال های کاذبی برای خویش به وجود آورده اند و در عوض از بسیاری از ضروریات باز مانده اند. امروزه افراد کمتر به برقراری ارتباط عاطفی با یکدیگر می پردازند وبیشتر اسیر ظواهر شده اند لذا بسیاری از حقوق انسانی به دست فراموشی سپرده شده است چرا که بیشتر خواسته ها بر محور خویشتن می چرخد. امروزه بر خلاف گذشته همسایگان با یکدیگر ارتباط کمی دارند و چه بسا پس از سالها حتی نام فامیل یکدیگر را نمی دانند و این درحالی است که ما انسانها همیشه به یکدیگر نیازمند هستیم. کمترین مرتبه این نیاز همان ارتباطات عاطفی میان شهروندان است که امروزه بسیار مورد بی توجهی قرار گرفته است.

ثمره این سردی ارتباطات نیز به صورت انواع و اقسام بیماری های روانی بروز خواهد کرد که انسان بدست خویش موجبات آن را فراهم ساخته است و نتیجه قرن حاضر برای انسان متمدن امروزی چیزی جز تنهایی نبوده است. لذا در این نوشتار مختصر برآن شدیم تا با بیان اهمیت ارتباط با همسایه از لسان آیات و روایات ومنافع و مضرات مترتب بر این ارتباط یا عدم آن اندکی این احساس را در خویش به وجود آوریم که بیش از گذشته به مساله ارتباط با همسایگان بپردازیم و خود را ملزم به برقراری این ارتباطات کنیم آن هم ارتباطاتی سالم و با رعایت تمام جوانب حقوقی افراد تا مبادا با عدم رعایت حقوق این روابط جنبه منفی به خود بگیرد.

سکونت انسان

در اینکه انسان اجتماعی است و زندگی او باید به صورت اجتماع و دسته جمعی باشد شکی نیست زیرا نیازمندی های انسان ایجاب می کند که با همکاری سایر هم نوعان خود به رفع آنها بپردازد، هر فردی عهده دار کاری شود وهر گروهی مشکلی را حل کند تا زندگی برای همه سعادت بخش و دلپذیر گردد. اما آنچه در این پژوهش به آن خواهیم پرداخت پیرامون مساله مسکن، همان عاملی که بدون وجود آن امکان جمع شدن افراد در یک جامعه کوچک یا بزرگ منتفی خواهد بود. لذا در ابتدا به طور اجمال به انواع مسکن و محاسن و مشکلات هر یک خواهیم پرداخت.

خانه های تک واحدی

مسکن به معنای محل سکونت جایی است که انسان درآن زندگی می کند و انواع متفاوتی دارد. خانه های تک واحدی یکی از انواع مسکن بوده و غالبا از یک محیط باز مانند حیاط تشکیل شده و همچنین مشتمل بر محلی بسته می باشد که دارای سقف بوده و افراد در آنجا زندگی می کنند. البته امروزه بدلیل افزایش جمعیت کمتر شاهد چنین خانه هایی می باشیم خصوصا در شهرهای بزرگ غالبا خانه های جدید را به صورت آپارتمانی بنا می کنند.

منافع خانه های تک واحدی

این خانه ها منافع بی شماری دارد که به چند مورد محدود آن اشاره می کنیم. از جمله اینکه حریم خانواده در آنها محفوظ می ماند و آزادی و استقلال خانواده نیز خدشه دار نمی شود چرا که منازل تک واحدی با فاصله از یکدیگر مجزا شده اند و هر قطعه از زمین به یک خانواده مشخص اختصاص پیدا می کند برخلاف منازل آپارتمانی که در هر قطعه از زمین منازل زیادی احداث می شود. تامین آرامش یکی دیگر از ویژگی های مثبت این منازل می باشد چون ارتباط منازل با یکدیگر اندک می باشد لذا همسایه ها کمتر از آلودگی های صوتی ناشی از خانه های مجاور رنج می برند. از طرفی حیاط جای مناسبی برای بازی کودکان است و به آنها اجازه می دهد با آرامش خاطر در حیاط به بازی بپردازند خصوصا که نظارت والدین نیز بر آنان به آسانی صورت می گیرد. حیاط جای مناسبی برای پرورش گل وگیاه است و استفاده از منظره زیبای حیاط و استفاده از هوای مطبوع بدون مزاحمت دیگران از مشخصات خانه های ویلایی است. زنان خانه دار نیز در این خانه ها آزادانه تر می توانند کارهای روزانه خود را انجام دهند چرا که وجود حیاط امکانات ویژه ای را برای آنان فراهم می کند. البته مواردی که ذکر شد تنها گوشه کوچکی از منافع منازل تک واحدی بود اما از آنجایی که بیشتر هدف ما در این پژوهش پیرامون ارتباط همسایه ها ست لذابیش از این به آن نمی پردازیم.

معایب خانه های تک واحدی

یکی از معایب این خانه ها عدم استفاده بهینه از امکانات زمین است. همانطور که قبلا ذکر کردیم در این خانه ها قطعات گسترده ای از زمین تنها به یک خانواده اختصاص می یابد. لذا افراد کمتری را در خود جای می دهد و هزینه زیاد ساخت تاسیسات زیر بنایی به شهر تحمیل می شود. هزینه ساخت خیابان، لوله های آب، فاضلاب ها، تلفن، برق، لوله گاز، کابل تلویزیون، تامین روشنایی خیابان، نظافت و نگهداری خیابان همگی چند برابر خواهد شد چرا که تعداد خانه ها در هر واحد زمین افزایش پیدا کرده و وسعت شهر افزایش می یابد. یکی از مهمترین مشکلات اینگونه از منازل پراکندگی مراکز جمعی است. در واقع دور شدن از مراکز خرید و تفریح و اداره ها و… بدلیل فاصله زیاد خانه ها با آن اماکن استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی را غیر اقتصادی می کند. چرا که عموما این فواصل بیش از آنست که پیاده طی شود.

آپارتمان

آپارتمان خانه ای است دارای چندین پرت (منزل) خانه با چندین آشکوب (طبقه) خانواده ها در یک قلمرو معین همسایگی زندگی می کنند ولی خدمات عمومی و فضاهای تفریحی بطور مشترک در دسترس آنان قرار می گیرد.

محاسن خانه های آپارتمانی

فراهم شدن محیط اجتماعی شایسته برای تربیت بهتر کودکان. چرا که در اینگونه از منازل افراد ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند. لذا محیطی مساعد برای برخوردهای اجتماعی مناسب کودکان فراهم خواهد آمد و این مساله شامل حال بزرگسالان نیز می شود. خانواده ها به طورطبیعی شبکه روابط اجتماعی خود و فرزندانشان را گسترش می دهند و آنها به عضوی از یک خانواده بزرگ تبدیل می شوند. در این خانواده بزرگ افراد مختلف با مهارت های ویژه و گروه های سنی متفاوت زندگی می کنند که هر یک می توانند این مهارت ها را به دیگران منتقل کنند. به دلیل ارتباطات نزدیک عاطفی که بین ساکنین آپارتمان بوجود میآید افراد در کارها به کمک یکدیگر شتافته و همه مشتاقند که از کودکان یکدیگر مراقبت کنند. هر شخصی همواره حق انتخاب بین زندگی خصوصی در واحد مسکونی خود یا شرکت در فعالیت های اجتماعی را در فضاهای عمومی مجموعه دارد. زندگی در اینگونه مجموعه ها حس همکاری داوطلبانه و مسوولیت پذیری اجتماعی را به خوبی ترویج می کند. زندگی در این مجموعه ها تجربه زندگی هماهنگ گروهی و اشتراکی مبنی برروش های دموکراتیک را برای همه ساکنان فراهم می کند. استفاده بهینه از زمین بر پایه حداقل سطح اشغال و تراکم جمعیت بالا یکی از فواید این مجموعه ها است چرا که از پی آن هزینه های بسیاری کاهش می یابد از جمله نظافت خیابان ها به دلیل کم شدن وسعت شهر، تامین روشنایی و… نزدیک شدن مراکز تفریحی و عمومی به دلیل اینکه منازل مسکونی سطح کمتری از شهر را اشغال می کنند. لذا فاصله این مراکز نیز کمتر خواهد شد که خود کم شدن هزینه های اقتصادی و حمل ونقل را در پی دارد. استفاده از مناظر زیبای اطراف و دورنمای شهر نیز از منافع این مجموعه هاست که به ساکنان خود عرضه می دارد.

معایب خانه های آپارتمانی

آپارتمان معایب زیادی دارد که در اینجا به موارد محدودی از آن اشاره می کنیم. آپارتمان برای خانواده های بچه دار ایده آل نیست زیرا والدین برای عدم ایجاد مزاحمت برای سایر همسایه ها از بازی بچه ها در درون واحدهای مسکونی جلوگیری می کنند. این محدودیت کودکان را از حرکات طبیعی مورد نیازشان محروم می کند که در نتیجه سبب به وجود آمدن رفتارهای غیراجتماعی گوشه گیری و تماشای بیش از حد تلویزیون در آنها خواهد شد. همچنین والدین ممکن است مانع بازی کودکان در حیاط شوند زیرا نظارت بر آنها ممکن نیست زیرا پنجره تمام خانه ها مشرف به حیاط نمی باشد. سایه ا ین آپارتمان ها بر روی ساختمان های اطراف افتاده لذا ساکنان این ساختمان ها از دریافت تابش خورشید محروم می گردند. فرم فیزیکی این محیط های مسکونی نقش اساسی در ارتکاب جرم بازی می کنند. به علت عدم نظارت بر فضاهای عمومی در ورودی ساختمان برروی هر کسی باز بوده و در نهایت ساکنان نسبت به جرم و خشونت های اجتماعی آسیب پذیر هستند.

این روزها در شهرهای بزرگ اکثر شهرنشینان، آپارتمان نشین هستند و دیگر از خانه های حیاط دار خبری نیست. دیگر حوض آب و هندوانه شناور در آن به باد فراموشی سپرده شده و دیگر سفره افطار مادربزرگ روی تخت ها و در حیاط پهن نمی شود و قل قل سماور در گوشه حیاط به گوش نمی رسد. صدای توپ بازی بچه ها آن طرف حیاط هم مدتهاست خاموش شده و جای خود را به خانه های (۳۰-۴۰) متری آپارتمانی داده.

فرهنگ آپارتمان نشینی رعایت نمی شود

عباس جلیلوند یک شهروند تهرانی است. او که مدتهاست در یک آپارتمان ۶۰ متری اجاره ای زندگی می کند در این باره می گوید: در واقع آپارتمان در حکم یک خانه است که مالکیت آن در انحصار چندین نفر است چون همه افراد یک آپارتمان با یک کلید در را باز می کنند و وارد می شوند اما آیا به راستی فرهنگ آپارتمان نشینی در کشور ما جاافتاده و آیا قوانین آپارتمان نشینی رعایت می شود؟

اودر پاسخ سوال خود می گوید: متاسفانه علی رغم گسترش آپارتمان نشینی در اکثر شهرهای کشور فرهنگ آپارتمان نشینی در ایران آن چنان که باید و شاید جانیفتاده و هنوز مردم حق همسایه ها را به درستی ادا نمی کنند.

این شهروند ادامه داد: با توجه به زندگی های ماشینی، این روزها اکثر افرادی که در یک آپارتمان زندگی می کنند همدیگر را نمی شناسند و همان طور که گفتم آپارتمان، خانه بزرگی است که مالکیت آن در انحصار چندین خانواده است لذا در این خانه بزرگ که اعضایش همدیگر را نمی شناسند مسائلی چون دزدی زیاد پیش میآید چرا که هرکس وارد آپارتمان شود همسایه ها تصور می کنند که شاید مهمان همسایه دیگر باشد یا شاید هم عضوی از اعضای خانواده آنها! و همین ناآشنایی ها در ایجاد مسائلی چون دزدی در آپارتمان ها تاثیرگذار خواهد بود.

مسائل کوچک آپارتمان ها هم حائز اهمیت است

مریم حامدی هم شهروند دیگری است که از مشکلات زندگی آپارتمانی حرف می زند و می گوید: متاسفانه با گذشت این همه سال از آپارتمان نشینی تهرانی ها، هنوز اکثر مردم قوانین آپارتمان نشینی را رعایت نمی کنند. هنوز خیلی از مردم به مسائل ساده آپارتمان نشینی هم توجه نمی کنند به عنوان مثال اگر وارد بسیاری از آپارتمانها شویم با کمال تاسف می بینیم که بسیاری از ساکنان آن کفش های خود را کنار در خانه درآورده و وارد خانه شده اند. این مسئله منظره بسیار زشتی به آپارتمان می دهد و در حالی که با تهیه یک جا کفشی دردار و جاسازی آن در گوشه ای از ورودی خانه این مشکل حل خواهد شد اما کیست که رعایت کند؟!

 او معتقد است اگر مردم کمی به خود زحمت دهند و به مسائل جزئی اهمیت دهند همین مسائل جزئی روی هم انباشته نمی شود و مشکلا ت بزرگتر را نمی آفریند.

مریم حامدی در ادامه به یک ضرب المثل اشاره می کند و می گوید: همیشه شنیده ایم که می گویند اگر می خواهید به شکار پلنگ بروید حواستان به پشه های اطراف باشد چون اگر در لحظه شکار یک پشه توی گوشتان وز وز کند تمرکزتان به هم می خورد و از شکار باز می مانید.

و با اشاره به این مطلب می گوید: مشکلات کوچک آپارتمان نشینی هم درست مثل همان پشه ها هستند که آدم را از رسیدن به اهداف بزرگتر منع می کنند و از آنجائی که خانه امن ترین و مهم ترین رکن هر خانواده ای است نباید با بی توجهی خود آن را تبدیل به محیطی عذابآور برای خود و همسایه ها کنیم.

دعوای همسایه ها ما را کلافه کرده

مینا سعادتمند شهروند دیگری است که در این باره می گوید: ما هم مثل اکثر مردم تهران آپارتمان نشین هستیم اما ای کاش نبودیم. ای کاش آن قدر توانایی مالی داشتیم که یک خانه از آن خودمان داشته باشیم حتی یک خانه ۴۰ متری!

او ادامه می دهد: دختر من امسال کنکور داشت و من و پدرش تمام شرایط را برای درس خواندن او مهیا کرده بودیم اما متاسفانه همسایه های محترم تمام زحمات ما را به باد دادند.

سعادتمند با بیان این مطلب گفت: در طبقه بالا ی ما زن و شوهر جوانی زندگی می کنند که چند ماه بیشتر از ازدواجشان نگذشته است. اما متاسفانه در این مدت کوتاه به این نتیجه رسیده اند که با هم تفاهم ندارند لذا ما هر شب شاهد دعوا و کتک کاری شدید آنها هستیم و سرو صدای این دعوا به قدری آزار دهنده است که گویا در خانه ما دعوا می کنند. صدای شکسته شدن ظروف یکی پس از دیگری و پرتاب وسایل به سمت در و دیوار ما را کلافه کرده اما کاری از دستمان بر نمیآید و نمی توانیم به آنها تذکر دهیم چون مسئله ای نیست که بتوان به راحتی مطرح کرد.

او افزود: وقتی سر و صدای دعوای آنها بلند می شود، دخترم عصبی می شود و هیچ کاری هم نمی تواند انجام دهد. هر راهی را که فکرش را بکنید امتحان کرده ایم. در گوش هایش پنبه گذاشته اما بی فایده است چون وقتی آنها در طبقه بالا دعوا می کنند سقف خانه ما به لرزش در میآید و بعضی وقت ها واقعا می ترسیم که سقف روی سرمان خراب شود. او گفت: خلاصه این روزگار ماست. در نزدیکی منزل ما هم کتابخانه ای نیست که دخترم برای درس خواندن در آنجا ثبت نام کند و به ناچار این وضعیت را تحمل کرد و نتیجه کنکورش هم اصلا مطلوب نبود. اما باز هم کاری از دست من و پدرش برنیامد و حالا دخترم دچار افسردگی شد. اما معلوم نیست چه کسی باید جوابگو باشد؟!

رعایت نظافت آپارتمان هم یک اصل است

یک شهروند دیگر در این باره می گوید: نظافت آپارتمان از دیگر مسائلی است که باید رعایت شود اما متاسفانه در هر آپارتمان افرادی هستند که به این مساله اهمیت نمی دهند و با بی توجهی خود سایر همسایه ها را ناراحت می کنند.

او ادامه داد: ساعت بیرون گذاشتن زباله ها همواره از تلویزیون اعلام می شود اما کو گوش شنوا؟!

این روزها هم با مکانیزه شدن سیستم حمل زباله مشکل حل نشد. چرا که وقتی مردم رعایت نکنند مسوولین قادر به تحولات عظیم نخواهند بود.

او گفت: با وجود اینکه این روزها سر هر کوچه ای یک سطل زباله مکانیزه قرار گرفته اما متاسفانه شهروندان به خود زحمت نمی دهند که زباله های خود را تا سر کوچه ببرند و آنها را هر ساعتی که مایل هستند دم درب آپارتمان می گذارند. ضمن اینکه علی رغم آموزش های فراوان هنوز هم زباله های تر و خشک را از هم جدا نمی کنند و بسیاری موارد می بینم که حین خروج زباله ها از منزل به سالم بودن نایلون آن توجه نکرده و اکثر مواقع آب زباله از پارگی های نایلون روی زمین می ریزد و پله های آپارتمان با حالت زشتی آلوده می شود و بوی نامطبوعی آپارتمان را پر می کند.

از طرفی همسایه های سیگاری هم متاسفانه رعایت نمی کنند و نه تنها در فضای بسته آپارتمان سیگار می کشند بلکه فیلتر سیگار خود را در راهروهای آپارتمان می اندازند و ذره ای توجه نمی کنند که سایر همسایه ها هم ناچارند دود سیگار آنها را تحمل کنند و دم نزنند.

یک کارشناس در این باره می گوید: خواه ناخواه آپارتمان نشینی این روزها برمردمان شهرنشین حاکم شده اما رعایت برخی موارد می تواند مشکلات موجود بر سر راه مردم را حل کند. یکی از این موارد وقت شناسی است. چرا که اکثر همسایه ها زمان برخی کارهای خود را رعایت نمی کنند. به عنوان مثال نیمه شب شروع به جابه جا کردن دکوراسیون منزل می کنند و توجه هم نمی کنند که سر و صدای این جابه جایی چه به روز همسایه ها می آورد.مساله بعدی رعایت نظافت است و بعد از آن رعایت مسائلی چون بستن در و راه انداختن مهمان و توجه به همسایه طبقه پایینی و بالایی.